Robotik rehabilitasyon, inme sonrası iyileşmeyi destekler ve fizyoterapiyle...

Son yıllarda robotik rehabilitasyon cihazları inme ve diğer nörolojik hastalıkların tedavisinde giderek daha fazla kullanılmaya başlandı. Yüksek teknoloji ürünü bu cihazlar hastaların motivasyonunu artırıyor, objektif ölçümler sağlıyor ve yoğun tekrar imkanı sunuyor. Ancak şu soruyu sormak gerekiyor: Tek başına robotik rehabilitasyon yeterli midir?

Rehabilitasyon tarihine bakacak olursak, robotik rehabilitasyondan çok daha uzun bir geçmişi olan geleneksel rehabilitasyon yöntemleri, hastaların belirli ölçüde fonksiyon kazanmalarına yardımcı olabilse de birtakım sınırlılıklar taşır. Hem terapist hem de hasta yorgunluğu ile zaman kısıtlılıkları, gerekli yoğunluk ve tekrar seviyelerinin sürekli korunmasını zorlaştırır ⁽¹⁾. İnme sonrası uzuvlarda gelişen fonksiyon kayıpları ve kas güçsüzlüğü göz önünde bulundurulduğunda, geleneksel yöntemlerle uygulanan yürüme eğitimi ve el- kol egzersizleri sırasında hastaların kısa sürede fiziksel tükenme yaşadığı ve bunun hem rehabilitasyonun etkinliğini hem de tedaviyi uyumu olumsuz yönde etkileyebildiği söylenebilir ⁽²⁾.

Robotik rehabilitasyon, düzenli ve tekrarlı hareketler sayesinde beynin sinir ağlarını yeniden şekillendirmeye yardımcı olur. Robotların yardımı ve kazandırdığı motivasyonla geleneksel rehabilitasyona göre daha uzun süre devam eden seanslar, bu etkiyi daha da güçlendirir ⁽³⁾. Ancak her hastanın ihtiyacı farklıdır. Bu nedenle egzersiz programı kişiye özel planlanmalı, hastanın kaldırabileceği tempoya göre başlanmalı ve yoğunluk adım adım artırılmalıdır ⁽²⁾.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, robot destekli yürüme eğitiminin inme sonrası motor fonksiyonu, dengeyi ve yürüme yetisini anlamlı ölçüde geliştirdiğini, ancak yürüme koordinasyonu üzerindeki etkisinin sınırlı kaldığını göstermektedir ⁽²⁾. Yürüme koordinasyonu, ayak bileği, diz, kalça ve pelvisin gövde ve üst ekstremiteyle birlikte doğru sıralama, senkronizasyon ve ritim içinde hareket etmesi anlamına gelir. İnme sonrası sık görülen kas tonusundaki artış (spastisite), kas güçsüzlüğü ve duyu kayıpları, bu koordinasyonun bozulmasına yol açabilir. Bunun sonucunda; adım uzunluğu ve hızı bozulur, sağ ve sol bacak arasındaki uyum kaybolur, normal yürüme paterni (önce topuk–sonra orta taban–en son parmak basma) değişir. Dolayısıyla, yürüme koordinasyonunun yeniden kazanılabilmesi için robotik rehabilitasyonun tek başına kullanılması yeterli değildir. Hedefe yönelik geleneksel fizyoterapi ve ergoterapi yöntemleriyle birleştirildiğinde robotik rehabilitasyon çok daha etkili sonuçlar ortaya koymakta ve kazanımların günlük yaşama aktarılmasını kolaylaştırmaktadır.

İnme sonrası el ve kol fonksiyonunu geliştirmeye yönelik yapılan çalışmalarda, motor becerilerin ve günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlığın artırılmasında geleneksel rehabilitasyon yöntemleri ile robotik rehabilitasyonun birlikte uygulanmasının tek başına uygulamaya göre daha iyi sonuçlar verdiği gösterilmiştir.

Sonuç olarak, robotik rehabilitasyon yöntemleri oyun temelli yapısı ve belirli görev odaklı alt yapıları sayesinde yoğun tekrar ve motor öğrenmeye önemli katkılar sağlasa da, kazanımların günlük yaşama entegrasyonunda tek başına yetersiz kalabilmektedir. Bu noktada konvansiyonel fizyoterapi ve ergoterapi, edinilen motor becerilerin fonksiyonel aktivitelere ve günlük yaşam pratiklerine aktarılmasında kritik rol oynamaktadır.

Motor becerilerin günlük yaşam pratiklerine aktarıldığı örnek egzersizler:

·       Sandalyeden güvenli kalkabilmek için, oturma-kalkma pratikleri farklı yüksekliklerde tekrar edilmeli

·       Merdiven kullanma becerisi için, basamaklı yüzeylerde adım eğitimi yapılmalı

·       Yüksek bir eşikten geçebilmek için, mutlaka terapi malzemeleriyle yükseklik üzerinden adım egzersizleri yapılmalı

·       Yokuş çıkma ya da inme becerisini geliştirmek için, eğimli yüzeylerde yürüme çalışmaları eklenmeli

·       Kalemi daha doğru ve kontrollü tutabilmek için, kalemin terapi seansına dahil edildiği özel egzersizler uygulanmalı

·       Gömlek ilikleyebilmek veya fermuar kapatabilmek için, ince el becerilerini geliştiren günlük yaşam aktiviteleri egzersizlere entegre edilmeli

·       Alışveriş poşeti ya da çanta taşıyabilmek için, denge ve yük taşıma egzersizleri yapılmalı

Dolayısıyla, robotik rehabilitasyonun sunduğu yoğun tekrar ve motivasyonun, gerçek yaşam aktiviteleriyle desteklenmesi; elde edilen iyileşmenin sürdürülebilir, fonksiyonel ve anlamlı hâle gelmesi açısından vazgeçilmezdir.

KAYNAKLAR

1.     Park JM, Park HJ, Yoon SY, Kim YW, Shin JI, Lee SC. Effects of Robot-Assisted Therapy for Upper Limb Rehabilitation After Stroke: An Umbrella Review of Systematic Reviews. Stroke. 2025 May;56(5):1243-1252. doi: 10.1161/STROKEAHA.124.048183. Epub 2025 Mar 21. PMID: 40115991.

2.     Wang H, Shen H, Han Y, Zhou W, Wang J. Effect of robot-assisted training for lower limb rehabilitation on lower limb function in stroke patients: a systematic review and meta-analysis. Front Hum Neurosci. 2025 Mar 5;19:1549379. doi: 10.3389/fnhum.2025.1549379. PMID: 40110536; PMCID: PMC11919835.

3.     Wang D, Huang Y, Liang S, Meng Q, Yu H. The identification of interacting brain networks during robot-assisted training with multimodal stimulation. J Neural Eng. 2023 Jan 18;20(1). doi: 10.1088/1741-2552/acae05. PMID: 36548992.